W ostatnim wydaniu Zeszytów Żeglarskich (ZŻ nr 39e, listopad 2018) przedstawiliśmy żeglugę jachtem Vagabond II przez Przejście Północno-Zachodnie w latach 1985 – 1988. Żeby lepiej zrozumieć i docenić żeglarski wyczyn warto przytoczyć prowadzone przez ośrodki naukowe zajmujące się obszarami polarnymi zestawienie wszystkich przejść (transits) drogami wodnymi Northwest Passage.
Podana niżej lista (frag.) – tzw. lista R. K. Headlanda – systematycznie aktualizowana zawiera w części opisowej informacje o różnych możliwych trasach (wariantach żeglugi), o liczbie jednostek płynących danymi trasami, o banderach jednostek. Dołączona mapa Arktyki kanadyjskiej uzupełnia opisy tras.
W części tabelarycznej zestawiono wszystkie jednostki płynące przez NWP (bez łodzi podwodnych!). Na czele listy widnieje jednostka Gjøa (żaglowy kuter rybacki, 21m długości, 47 ton wyporności) Roalda Amundsena, który jako pierwszy przepłynął tą droga wodną z Atlantyku na Pacyfik w latach 1903 – 1906.
Wcześniej, bo już w latach 1850 – 1853, całe Przejście pokonał, ale częściowo (ok. trzysta mil) na saniach kpt. McClure z załogą (byli jednymi z szesnastu statków wyruszających na poszukiwanie zaginionej pięć lat wcześniej wyprawy Sir Johna Franklina), po drodze żeglując na trzech statkach: jeden, na którym wyruszyli, pozostawili w lodach po trzech zimowaniach, kolejnym statkiem, innej wyprawy ratunkowej, dostali się do bazy wielorybników i z nimi powrócili do Anglii.
Pełna informacja – Transits of the Northwest Passage – dostępna na stronie Scott Polar Research Institute
https://www.spri.cam.ac.uk/resources/infosheets/
Ciekawe odniesienie do poszukiwań drogi wodnej między Atlantykiem a Pacyfikiem w kanadyjskiej Arktyce przywołuje Herman Melville w książce Moby Dick 
wydanej w 1851 roku, a więc w okresie intensywnych poszukiwań przejścia wodnego jak i zaginionej na tych obszarach wyprawy Franklina. Melville powołuje się na relacje znanego angielskiego podróżnika, oceanografa, badacza polarnego Williama Scoresby, który opisywał przypadki znajdowania ostrz harpunów w ciałach upolowanych na dalekiej północy Oceanu Spokojnego wielorybów; ostrz których użyto na wodach grenlandzkich. Wysoce zadziwiające przy tym były przypadki w których stwierdzono zaledwie kilkudniowy odstęp czasu między użyciem tych harpunów koło Grenlandii (harpuny w ciele ssaka) a złowieniem wieloryba na Pacyfiku (ostrza harpunów znakowano w celu identyfikacji harpunnika, który go upolował). Dla wielu wielorybników było oczywiste, że szlak wodny na Dalekiej Północy pomiędzy dwoma oceanami istnieje i jest on wykorzystywany przez wieloryby.
Melville pisząc swoją wielorybniczą opowieść, jak większość ówczesnych ludzi, nie miał pewności o istnieniu takiego połączenia wodnego; nie było jeszcze zakończonej powodzeniem wyprawy odkrywczej, aczkolwiek takie próby były podejmowane od wielu lat a nawet wieków, bo aż od czasów Kolumba.
Duże zainteresowanie wzbudziła wyprawa z 1845 roku zorganizowana przez Admiralicję Brytyjską pod dowództwem Johna Franklina na okrętach HMS Erebus i HMS Terror (łącznie 129 osób), a której losy wówczas – w okresie ukazania się książki Moby Dick – pozostawały nieznane. Po trzech latach wyczekiwań powrotu Franklina na poszukiwania wyruszały kolejne wyprawy (było ich ok. 30 – tzw. „wyprawy franklinowskie” – w latach 1849-1859); Admiralicja Brytyjska wyznaczyła olbrzymią nagrodę za odnalezienie członków zaginionej wyprawy w wysokości dwudziestu tysięcy funtów; trzy tysiące funtów przeznaczyła na poszukiwania żona Franklina Lady Jane Franklin (z d. Griffin).
Notatka spisana na formularzu Admiralicji, znaleziona przez wyprawę poszukiwawczą McClintocka w maju 1859 roku w kopcu na południe od Back Bay, na Wyspie Króla Williama (znaleziono również opuszczoną łódź).
Kolejne wyprawy odkrywały ślady po obozowiskach Franklina i obraz rysującej się tragedii odebrał ostatnie resztki nadziei: wszyscy – 129 osób – zginęli. Odnaleziona notatka (z kwietnia 1848 roku) kapitana Terroru Francisa Croziera informowała o śmierci dowódcy Johna Franklina, opuszczeniu okrętów uwięzionych w lodach i skierowaniu się pozostałych przy życiu wygłodzonych, wyziębionych i schorowanych ludzi (105 osób) na południe.
Nikt z wyprawy nie uratował się, ciała Franklina nie odnaleziono a statki wyprawy zostały odnalezione dopiero w 2014 roku Erebus i 2016 roku Terror na wodach w pobliżu Wyspy Króla Williama.
(zs)