EPSON MFP image
Tomek Jakubowski, A właśnie, że będę żeglarzem! Pierwsze kroki na pokładzie … czyli co armator yachtingu wiedzieć powinien, by nie utopić łódki i nie denerwować innych wodniaków, Wydawnictwo Cyfrowe Marlab, Siedlce 2015, ss. 56 + dodatki.
Mimo szybkiego rozwoju żeglarstwa w Polsce, wielu kursów z zakresu podstaw żeglarstwa i kilku tysięcy patentów żeglarza jachtowego wystawianych co roku, rynek podręczników dla początkujących żeglarzy przedstawia się nad wyraz skromnie. Książki napisane „na stopień” zniechęcają kilkusetstronicową objętością i balastem „materiału” w znacznym stopniu mało przydatnego w praktyce (np. szczegółowy opis budowy drewnianego jachtu mieczowego). Z kolei inne próby wypełnienia luki na rynku opracowań z zakresu podstaw żeglarstwa, bardziej autorskie, a mniej zorientowane na wymagania ministerialne i programy „ogólnopolskiego związku sportowego” z różnych powodów rozczarowują.
Dlatego z dużym uznaniem należy powitać opracowanie Tomasza Jakubowskiego (dalej: TJ) A właśnie, że będę żeglarzem. Autor jest bardzo doświadczonym żeglarzem śródlądowym i czynnym instruktorem żeglarstwa. Książeczka pomyślana jest jako „starter” dla początkujących żeglarzy, którzy przychodzą na kurs zakończony egzaminem na patent żeglarza jachtowego. W dwunastu rozdziałach TJ wprowadza stopniowo adeptów w arkana żeglarstwa. Większość rozdziałów kończy się sprawdzianem znajomości zawartej w danej części książeczki wiedzy. Poradnik otwiera rozdział Witaj na pokładzie, a zamyka Dla tych, co pierwszy raz czyli mazurski niezbędniczek. TJ objaśnia podstawowe pojęcie, jak budowa kadłuba i kursy względem wiatru, omawia technikę wiązania podstawowych węzłów i ich zastosowania, analizuje przebieg najważniejszych manewrów pod żaglami i na silniku, daje wskazówki jak opanować wiedzę zawartą w podręczniku A. Kolaszewski, P. Świdwiński, Żeglarz jachtowy. Zwraca szczególną uwagę rozdział Żeglarski Kodeks, czyli co to znaczy „gentelman on board”, któremu TJ poświęca pięć stron swojego poradnika. Podkreśla, że żeglarstwo, to przede wszystkim określony sposób zachowania się, przestrzegania wykształconych przez stulecia zwyczajów i obyczajów. Obserwując zachowanie znacznej części współczesnych żeglarzy, nie tylko śródlądowych ale i morskich, trudno oprzeć się wrażeniu, że zasady etykiety żeglarskiej przestały być istotną częścią wychowania żeglarzy.
Poradnik napisany jest kolokwialnym, barwnym i obrazowy językiem. Dzięki temu zapewne łatwiej trafia do adresata, jakim najczęściej jest młody człowiek, nie pamiętający już czasów sprzed internetu i mediów społecznościowych. Z tego samego powodu na wielu stronach książeczki spotykamy kody QR, po zeskanowaniu których Czytelnik zobaczy instruktażowy film, na którym zademonstrowano sposób wiązania węzła, wykonywania zwrotu przez sztag itp. Do książeczki dołączona jest również płyta z materiałami multimedialnymi.
Poradnik ma formę skoroszytu w laminowanych okładkach, a poszczególne kartki są zszyte spiralnie. Dodatkowo TJ umieścił na końcu kilkanaście kartek na potrzeby notatek z kursu, rejsową checklistę, spis wybranych 50 portów mazurskich, oraz skalę Beauforta.
By nie być posądzonym o pisanie panegiryku w miejsce recenzji kilka uwag krytycznych. Przedstawiony na s. 28 węzeł do wieszania odbijaczy choć wygląda łanie, o ile nie jest właściwie zabezpieczony, ześlizguje się. Na rysunkach przestawiających poszczególne fazy zwrotów przez sztag i przez rufę, płetwa sterowa wyłożona jest inaczej niż w towarzyszącym rysunkowi opisie (s. 32-33). TJ konsekwentnie posługuje się terminem „rotacja” zamiast „cyrkulacja”. Może nie jest to błąd, ale powszechnie przyjęty w żeglarstwie jest ten drugi termin. Wątpliwości nasuwają uwagi dotyczące stawania w dryf. Jacht w dryfie ani nie stoi w miejscu, jak twierdzi TJ, ani nie jest to manewr bezpieczny dla przetrwania silnego szkwału. Zalecane podchodzenie do boi burtą zawietrzną najczęściej kończy się rysą na kadłubie, a w skrajny przypadku nawinięciem liny na śrubę (s. 39). Zakładanie w pierwszej kolejności szpringu dziobowego w sytuacji, kiedy jacht podchodzi do kei dziobem pod wiatr (s. 42) również nie ma logicznego uzasadnienia. Po założeniu cumy dziobowej wiatr sam ustawi jacht równolegle przy kei bez konieczności pracy silnikiem i sterem (s.42). Krótki opis stateczności jachtu (s. 48), choć zgodny z obiegowymi opiniami dominującymi wśród żeglarzy i autorów podstawowych podręczników nie ma wiele wspólnego z rzeczywistością. Dowodu na wywracalność jachtu balastowego dostarczył ostatnio wypadek Down North[1].
Na s. 49 mowa jest o „strzale z armaty” jako sygnale wzywania pomocy. Podobnie jak większość autorów podręczników TJ myli się. Załącznik IV do MPZZM zawierający zalecane sygnały wzywania pomocy mówi o „detonacji co jedną minutę”. Ilustracje ze strzelającą armatą są wytworem wyobraźni autorów książek i grafików. W rzeczywistości użyć można petardy akustycznej, o ile wyjątkowo na jachcie nie ma armaty lub nabojów do niej.
Rysunki i schematy są kolorowe i dobrze czytelne, a szata graficzna i zróżnicowanie czcionki bardzo ułatwiają naukę.
Mimo drobnych usterek poradnik po niewielkich uzupełnieniach z powodzeniem będzie służył jako podręcznik dla początkujących żeglarzy oraz już „opatentowanych”, którzy przed wypłynięciem na rzekę czy jezioro będą chcieli sobie to i owo przypomnieć.
Książkę można zamówić wraz z autografem autora na stronie: www.bedezeglarzem.pl
_______________________________________
[1] O fałszywości podziału jachtów na mieczowe, wywracalne, ale niezatapialne oraz balastowe, niewywracalne, ale zatapialne, Wacław Petryński pisał w Żaglach już w 1985r. Szerzej przedstawił zagadnienie stateczności jachtu profesor Politechniki Warszawskiej Zbigniew Dąbrowski w znakomitej książce Jacht żaglowy. Teoria i praktyka (Almapress przygotowuje nowe wydanie). Niestety fakty zawarte w tych publikacjach mimo upływu kilkudziesięciu lat nie przebiły się do świadomości środowiska żeglarskiego w Polsce. Analiza wywrotki Down North w raporcie Państwowej Komisji Badania Wypadków Morskich: http://pkbwm.gov.pl/images/uchwaly_raporty/raporty/Raport_koncowy_WIM_15_15_Down_North.pdf (dostęp 18 XII 2016r.)
Bogdan Sobiło
__________________________________________________________________________________________________
Bogdan Sobiło – ur. 1967 r. w Wolinie. Studiował historię i filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kapitan jachtowy. Mieszka w Libiążu.