Jan Protasowicz: „Inventores rerum…”

INVENTORES RERUM

ALBO KRÓTKIE OPISANIE, KTO CO WYNALAZŁ

I  DO UŻYWANIA LUDZIOM PODAŁ

JANA PROTASOWICZA NA MOHILNEJ
W POWIECIE PIŃSKIM LEŻĄCEJ

W WILNIE
W DRUKARNI  JANA KARCANA

ROKU 1608

                                           (…)

 

Żeglować i puszczać się daleko na morze,

         Gdzie się nauczy modlić i mieszkać w pokorze,

 Jedni, iż Minos począł, drudzy Neptunowi

Przypisują, i stąd mu cześć jako bogowi

Głupie ludzie pogańscy na on czas dawali,

      Zwłaszcza gdy się na morze daleko puszczali.

        Ciż na okręciech walkę wieść śmieli się ważyć,

                Jakoż wprawdzie trzeba tam zdrowie swe odważyć,

Bo i z nieprzyjacielem, i z nawałnościami

Dosyć biedy, także z przykrymi skałami.

                                                                                                                        (…)

                                                                                                   Jan Protasowicz

_____________________________________________________________________________________________________

inventW 1499 roku, w Wenecji, ukazała się po raz pierwszy książka Polidorusa Vergiliusa Urbinasa pt. De rerum inventoribus i od razu zyskała duże powodzenie wśród ówczesnych czytelników, stając się przez następne półtora wieku, przekładana na różne języki europejskie, prawdziwym bestsellerem.

Powodzeniem cieszyła się również w Polsce i to zarówno wydania w językach obcych jak i przetłumaczona, na początku XVII w, przez Jana Protasowicza.

Polski szlachcic, tłumacz Vergilia, pracę swoją potraktował „twórczo”, wnosząc do De rerum… własne przemyślenia haseł, ułożył je w porządku alfabetycznym, a także tłumacząc tekst Włocha zastosował formę wiersza, a to „dla łacniejszego pojęcia i pamiętania”.

Wśród haseł pojawia się przytoczone powyżej „żeglowanie” z wyjaśnieniem Vergilia „kto to wynalazł i do używania ludziom podał”.                                                                            (zs)